نقش زنان ایران در هموار کردن مسیر مشارکت

نبض‌نامه تیر۱۳۹۶‬

مردم ایران در ۲۹ اردیبهشت برای انتخاب رییس‌جمهور و اعضای شوراهای شهر و روستا رأی خود را به صندوق انداختند. از ۲۸۷,425 نامزدی که برای انتخابات شورا ثبت‌نام کردند، ۱۷،۸۸۵ نفر زن بودند، که معادل ۳/۶ درصد کل نامزدها است. بیشتر این افراد در شوراهای روستا نامزد شده بودند (۱۱,142 نفر در شوراهای روستا در مقایسه با ۶،743 نفر در شوراهای شهر) که دلیل آن شاید دسترسی آسان‌تر به منابع تصمیم‌گیری باشد. تعداد زنانی که برای نامزدی در انتخابات شوراها ثبت‌نام کردند در این شش استان بیشتر از استان‌های دیگر بود: کرمان: ۱،840، سیستان و بلوچستان: ۱،397، تهران: ۱،337، فارس: ۱،189، خراسان‌رضوی: ۱،116، و مازندران: ۱،005 نفر. بیش از ۱۰۰ زن برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام کردند، اما صلاحیت هیچ‌یک از سوی شورای نگهبان تأیید نشد.

در ماه‌های منتهی به انتخابات، مردم ایران و حامیان افزایش مشارکت سیاسی زنان درباره چشم‌انداز حضور گسترده‌تر زنان در سیاست ایران پیش‌بینی‌هایی گوناگونی داشتند. انتخابات محلی فرصتی برای حضور بیشتر زنان در عرصه تصمیم‌گیری و هموارسازی مسیر زنان برای اظهار‌نظر مستقیم آنها درباره قوانین و سیاست‌های مؤثر بر زنان، خانواده‌ها، و جوامع محلی‌شان بود. در روز ۱۶ اردیبهشت، طرفداران جنبش زنان ایران میزگردی را با موضوع نقش زنان در انتخابات برگزار کردند. این گروه در بیانیه کتبی پایانی خود خطاب به رییس جمهور آینده ایران، بر اهمیت مشارکت سیاسی زنان، حضور زنان در سمت‌های گوناگون، و نقش آنها در جلب توجه و رسیدگی به مشکلاتی همچون امنیت عمومی برای زنان، آزار جنسی، بهداشت و سلامت، رفاه، و بی‌خانمانی زنان تأکید کردند. موضوع دیگری که گروه بر آن تأکید داشت نیاز به اجرای سهمیه دست کم ۳۰ درصدی برای تخصیص سمت‌های وزارتخانه‌ای به زنان بود. یکی از فعالان برجسته حقوق زنان در این بیانیه به نقش حیاتی انتخابات شوراها و انتخابات ریاست جمهوری اشاره داشت؛ انتخابات ریاست جمهوری بر تغییر مستمر در زمینه حمایت از حقوق زنان در سطح ملی تأثیر دارد و انتخابات محلی فرصتی است برای رشد مشارکت عمومی زنان در شوراهای شهر و روستا در ایران.

در مورد تعداد زنان منتخب در سمت‌های گوناگون در ایران نتایج ضد و نقیضی موجود است؛ با این حال، تعداد زنان منتخب در شوراها در مقایسه با سال ۹۲ در مجموع ۳۴ درصد کاهش داشته است. نکته مهم اینجاست که اگر چه این تعداد در ۱۶ مرکز استان کاهش داشته، وضعیت سه مرکز استان بدون تغییر بوده، و ۱۱ مرکز استان، از جمله تهران، شاهد افزایش تعداد نمایندگان زن بوده‌اند. در مناطقی که این تعداد افزایش داشته، استان سیستان و بلوچستان که منطقه‌ای محروم و توسعه‌نیافته در جنوب شرقی ایران با بالاترین درصد بی‌سوادی دختران در ایران محسوب می‌شود، شاهد انتخاب ۴۱۵ زن بوده است. در روستای افضل‌آباد از منطقه خاش در همین استان، تمامی ۱۰ نامزد شورای روستا زن بودند. هر چند شایعه شده بود که مشارکت زنان در سیستان و بلوچستان نتیجه میزان بالای مصرف مواد مخدر و حبس مردان در این استان است (و در نتیجه مردان کمتری در این استان تأیید صلاحیت شده‌اند)، اما به احتمال زیاد مشارکت زنان در این استان نتیجه تلاش‌های جامعه مدنی و مقامات محلی برای افزایش مشارکت زنان بوده است. در تهران، با راهیابی شش زن به نام‌های شهربانو امانی انگنه، بهاره آروین، زهرا صدراعظم نوری، ناهید خداکرمی، و الهام فخاری‌نژاد به شورای شهر، تعداد نمایندگان زن شورای شهر تهران در مقایسه با دور قبل دو برابر شد.

کمپین‌های سیاسی تحت رهبری نامزدهای زن بر موضوعاتی مثل مشارکت شهروندی زنان، حقوق شهروندی، اشتغال، آموزش، بهداشت، و رفاه و تأمین اجتماعی تمرکز داشتند. موضوع اصلی تبلیغات انتخاباتی نژادبهرام در تهران مقابله با تبعیض جنسیتی و ایجاد فضای عمومی امن برای زنان بود. الهام فخاری‌نژاد نیز که یکی دیگر از منتخبان شورای شهر تهران است، بیشتر بر سلامت روانی شهروندان و نیز مشکلات سلامت و رفاه تأکید داشت. رقیه گزمه، از منتخبان شورای روستای محروم سیمون در حومه اسلام‌شهر، و مادر هفت فرزند، با تأکید بر اشتغال، وعده داده بود برای زنان خانه‌دار در روستا شغل ایجاد کند.

انتخاب مجدد حسن روحانیِ میانه‌رو و افزایش ثبت‌نام نامزدهای زن در کنار افزایش تعداد زنان منتخب در شوراهای برخی مناطق کشور، همگی از امید بیشتر در ایران برای نقش‌آفرینی گسترده‌تر زنان در سطح ملی و محلی حکایت دارند. مسائل مطرح‌شده در تبلیغات انتخاباتی نامزدهای زن نشان می‌دهد مشارکت سیاسی زنان با اولویت بخشیدن به سیاست‌های مربوط به بهبود کیفیت زندگی، می‌تواند به نفع همه شهروندان باشد. توانایی زنان در بهره‌گیری از موفقیت‌هایی که تا امروز کسب شده تا حد زیادی به تلاش‌های مستمر طرفداران حقوق زنان برای افزایش مشارکت، توانایی زنان منتخب در ایفای نقش در شوراها، و ایجاد فرصت‌های جدید برای ایفای نقش سازنده و فعال زنان در عرصه عمومی بستگی دارد.