برگرفته از نوشتار نقش جامعه مدنی در ایجاب دولت به مسئولیت‌پذیری: دیدگاه بانک جهانی در مورد مفهوم و حرکت نوظهور «مسئولیت‌پذیری اجتماعی» (به زبان انگلیسی)
هرچند که دولت با روش‌هایی (مانند ممیزی مالیاتی، محدودیت‌های قانونی و چارچوب رفتاری) می‌تواند به طور درون سازمانی مسئولیت‌پذیری را بهبود دهد اما شهروند نیز در این راه نقشی بسیار مهم بر عهده دارد. شهروندان می‌توانند دولت را از خط مشی مورد نظرشان آگاه کرده، به طور مداوم تصمیم‌گیری و اجرا را پایش کرده، اگر اجرای خط مشی‌ها یا ارائه خدمات پاسخ‌گوی نیاز و اولیت‌شان نبود آن را به دولت گزارش دهند.
شاید بگویید: «من در انتخابات رأی می‌دهم، آیا این برای مسئولیت‌پذیر کردن دولت کافی نیست؟ به هر حال دفعه بعد می‌توانم با رأیم آن‌ها را بیرون بیاندازم!» البته که انتخابات یکی از راه‌های پاسخگو نگه داشتن دولت است اما تنها راهی نیست که می‌توان مطمئن شد به مردم خوب خدمت می‌شود. انتخابات به شهروند امکان نمی‌دهد نظرش در مورد خدمات یا خط مشی خاصی را بیان کرده یا در مورد تصمیم یا رفتار خاصی به مقام‌های منتخب واکنش نشان دهد.
راه‌بردهای گوناگونی را برای پایش خدمات دولتی و تشویق دولت به بهسازی امور می‌توان به کار برد. مؤثرترین راه‌برد آن است که چند تا از موارد اولیه زیر را با هم ترکیب کند:
شناسائی مسئله‌ای که باید به آن رسیدگی شود.
به اجتماعتان نگاهی بیاندازید. آیا مسئله‌ای هست که نیازمند رسیدگی و بهبود باشد؟ آیا رسیدگی به این مسئله در حیطه وظایف حکومت [دولت، شهرداری، مخابرات، ..] قرار می‌گیرد؟ آیا فکر می‌کنید دیگر افراد اجتماعتان هم دغدغه‌های مشابهی در مورد این مسئله داشته باشند؟ آیا برای حل این مسئله راه حلی به ذهنتان می‌رسد؟
گردآوری شواهد.
پیش از هر چیز باید درک کاملی از مسئله مورد نظرتان پیدا کنید تا شما را قادر سازد بر پایه آن درخواست معتبری برای بهبود اوضاع به دولت ارائه کنید. از جمله مشخص کنید کدام قوانین، خط مشی‌ها و اقلام بودجه [شهرداری یا سازمان‌های مربوطه] با مسئله در ارتباط بوده یا بر آن تأثیرگذارند. همچنین باید نظرات شهروندان را نیز جمع‌آوری کنید؛ این که آن‌ها در مورد این مسئله چه فکر می‌کنند و این‌که چه اثری بر زندگی‌شان گذاشته است.
نمایش حمایت شهروندان.
اگر بتوانید نشان دهید نظرتان در مورد خدماتی که فکر می‌کنید نیازمند بهسازی است از حمایت گسترده‌ای برخوردار است می‌توانید پرونده معتبرتری در مورد آن عرضه کنید. یکی از این راه‌ها ایجاد ارتباط با خیریه‌ها و گروه‌های مشابه است. بهتر است به سراغ گروه‌های حاشیه‌ای جامعه [همچون سالمندان، معلولین، و ..] که به طور خاص وابسته به ارائه این خدمات هستند نیز بروید.
ایجاد رابطه با مقام‌های مسئول.
احتمالاً مهمترین جنبه کار ترویج مسئولیت‌پذیری در ارائه خدمات محلی تعامل با مقامات مسئول است. به این ترتیب می‌توانید یافته‌های حاصل از فرایند پایش را به آنان منتقل کرده، پیشنهاداتی درخور برای بهبود وضعیت خدمات به آنان عرضه کنید. در این راه ممکن است برخی مقامات مایل به ملاقات با شما نباشند، اما اگر به آن‌ها نشان دهید که هدفتان از این کار مقابله نیست، بلکه به دنبال همکاری با آنان هستید تا خدمات محلی بهبود یابد شاید موفق شوید همکاریشان را جلب کرده، آنان را به متحدانتان در اداره یا سازمان دولتی مربوطه بدل کنید.
آموزش عمومی.
هر شهروندی در روند پایش نحوه ارائه خدمات عمومی مسئول است. اما فرد تنها زمانی می‌تواند به وظیفه‌اش عمل کند که بداند حقوقش چیست و در عمل چه چیزی به او عرضه شده است. شما می‌توانید از طریق رسانه‌ها، خبرنامه یا جلسه حضوری به شهروندان اطلاع‌رسانی کنید. در ضمن می‌توانید از مسئولان نیز بخواهید تا اطلاعات را به شیوه‌ای ساده و قابل فهم اطلاعات در دسترس شهروند قرار دهند.