جدول زیر اساسی‌ترین و مهم‌ترین معاهدات الزام‌آور حقوق بشر (به‌ترتیب زمان تصویب آن‌ها) و وضعیت ایران در هر یک از این معاهدات و کنوانسیون‌ها را نشان می‌دهد.
| معاهده بین المللی | موضوع معاهده | وضعیت تصویب و امضاء ایران |
|---|---|---|
| کنوانسیون مجازات و پیشگیری از نسل کشی (دسامبر ۱۹۴۸) |
این کنوانسیون نسل‌کشی را چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ به‌عنوان جرم علیه انسانیت می‌انگارد. نسل‌کشی بنا به تعریف عبارت است از هر گونه اقدام با نیت از بین بردن تمام یا بخشی از یک گروه ملیتی، قومی، نژادی یا مذهبی. نسل کشی شامل موارد زیر می شود:
|
امضا: ۸ دسامبر ۱۹۴۹ تصویب: ۱۴ اوت ۱۹۵۶ (بدون شرط) |
| کنوانسیون بین المللی رفع تمام انواع تبعیض نژادی (مارس ۱۹۶۶) |
این کنوانسیون برابری تمام انسان‌ها را مورد تأکید قرار داده و تصریح می‌کند که تبعیض قایل‌شدن بین افراد بر مبنای نژاد، رنگ پوست یا قومیت نقض حقوق بشر مذکور در اعلامیه جهانی حقوق بشر به‌شمار می‌آید. این کنوانسیون همچنین کشورهای عضو را ملزم می‌دارد تا ابزارهای قانون گذاری، قضایی و اجرایی را برای جلوگیری از تبعیض نژادی و مجازات آن به‌کار گیرند. |
امضا: ۸ مارس ۱۹۶۷ تصویب: ۲۹ اوت ۱۹۶۸ (بدون شرط) |
| میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی(دسامبر ۱۹۶۶) |
این میثاق در‌پی پیشبرد و حفاظت از حقوق زیر است:
|
امضا: ۴ آوریل ۱۹۶۸ تصویب: ۲۴ ژوئن ۱۹۷۵ (بدون شرط) |
| میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (دسامبر ۱۹۶۶) |
این میثاق یکی از ارکان اساسی استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر بوده و حقوق مدنی و سیاسی مورد اشاره در اعلامیه جهانی حقوق بشر را توسعه می‌دهد. کمیته حقوق بشر بر گزارش‌های ارائه شده توسط کشورها در زمینه پیاده‌سازی این معاهده نظارت می‌کند. این معاهده به حقوقی از این دست می‌پردازد:
این میثاق همچنین موارد زیر را منع می‌کند:
|
امضا: ۴ آوریل ۱۹۶۸ تصویب: ۲۴ ژوئن ۱۹۷۵ (بدون شرط) |
| پروتکل های اختیاری میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (دسامبر ۱۹۶۶ و مارس ۱۹۸۹) |
این میثاق دو پروتکل اختیاری دارد. پروتکل اختیاری اول یک ابزار رویه‌ای است که یک مکانیسم دادخواهی را به افرادی ارائه می‌کند که ادعا دارند قربانی نقض حقوق مورد اشاره در میثاق بوده‌اند. پروتکل اختیاری دوم تعهدات قابل ملاحظه‌ای را برای حذف مجازات اعدام برای کشورهای متعهد وضع کرده‌است. |
عدم تعهد |
| کنوانسیون بین المللی سرکوب و مجازات آپارتاید (نوامبر ۱۹۷۳) | این کنوانسیون تصریح می‌کند که آپارتاید جرم بر علیه انسانیت بوده و "اقدامات غیر انسانی ناشی از سیاست‌ها و فعالیت‌های آپارتاید و نیز سیاست ها و فرایندهای تبعیض و تفکیک نژادی" جرایم بین‌المللی به شمار می‌آیند (ماده ۱). |
الحاق: ۱۷ آوریل ۱۹۸۵ (بدون شرط) |
| کنوانسیون رفع تمام انواع تبعیض علیه زنان (دسامبر ۱۹۷۹) | این کنوانسیون، موسوم به CEDAW، با بیش از ۱۸۵ کشور عضو، برابری زنان در مقابل قانون را تضمین نموده و شاخص‌هایی را برای رفع تبعیض علیه زنان در زندگی سیاسی و عمومی، ملیت، تحصیلات، شغل، سلامتی، وضعیت تأهل، و خانواده مشخص می‌کند. | عدم تعهد |
| کنوانسیون مبارزه با شکنجه و سایر رفتارها و مجازات های ظالمانه، غیر انسانی و توهین آمیز (دسامبر ۱۹۸۴) |
این کنوانسیون با ۱۴۴ کشور عضو شکنجه را به عنوان یک جرم بین‌الملل تعریف کرده و کشورهای عضو را ملزم به جلوگیری از شکنجه و مجازات خاطیان می‌کند. هیچ شرایطی شکنجه را توجیه نمی‌کند و شکنجه‌گر نمی‌تواند با این استدلال از خود دفاع کند که به دستورات عمل کرده است. |
عدم تعهد |
| کنوانسیون بین المللی مبارزه با آپارتاید در ورزش (دسامبر ۱۹۸۵) | این کنوانسیون، به‌عنوان بخشی از تلاش‌های سازمان ملل برای مبارزه با آپارتاید در افریقای جنوبی، سیستم تبعیض و تفکیک نژادی به منظور استیلای یک گروه نژادی در ورزش را به طور سازمانی، حرفه‌ای یا آماتور محکوم می‌کند. کشورهای عضو و سازمان‌های غیر‌دولتی با‌استفاده از این میثاق اسرائیل را به دلیل سوء رفتار و تبعیض علیه فلسطینیان محکوم کرده‌اند. |
امضا: ۱۶ مه ۱۹۸۶ تصویب: ۲۲ ژانویه ۱۹۸۸ (بدون شرط) |
| پیمان‌نامه حقوق کودک (نوامبر ۱۹۸۹) |
این کنوانسیون نخستین ابزار قانونی الزام‌آور است که مجموعه کاملی از حقوق بشر یعنی حقوق مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را در بر می‌گیرد. این کنوانسیون حقوق مذکور را در ۵۴ ماده و دو پروتکل اختیاری مورد بررسی قرار می‌دهد. کنوانسیون مذکور حقوق اساسی کودکان در هر نقطه‌ای از جهان را بر می‌شمرد: حق بقا، رشد و بالندگی، حمایت در برابر تأثیرات مخرب، حمایت در برابر سوء‌استفاده، و مشارکت کامل در زندگی خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی. چهار رکن اساسی این کنوانسیون عبارتند از دوری از تبعیض؛ تعهد به بهترین منافع کودکان؛ حق زندگی، بقا و رشد؛ و احترام گذاشتن به دیدگاه های کودکان. |
امضا: ۵ سپتامبر ۱۹۹۱ تصویب: ۱۳ ژوئیه ۱۹۹۴ (مشروط) |
| کنوانسیون بین المللی حفاظت از حقوق تمام کارگران مهاجر و اعضای خانواده های آن ها (دسامبر ۱۹۹۰) |
این کنوانسیون در پی ارتقاء احترام به حقوق انسانی کارگران مهاجر است. این کنوانسیون:
|
عدم تعهد |
| پروتکل‌های اختیاری پیمان‌نامه حقوق کودک (مه ۲۰۰۰) |
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۰ دو پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک را تصویب کرد: یکی از این پروتکل‌ها استخدام کودکان زیر ۱۸ سال در نیروهای مسلح یا مشارکت آن ها در مخاصمات را منع می‌کند و پروتکل دیگر ممنوعیت و مجازات‌های خرید و فروش کودکان، فحشاء کودکان، و پورنوگرافی کودکان را تشدید می‌کند. |
امضا: ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۰ |
| کنوانسیون حقوق افراد با ناتوانی جسمی (دسامبر ۲۰۰۶) |
این کنوانسیون تبعیض علیه افراد با ناتوانی جسمی را در تمامی شئونات زندگی از جمله اشتغال، تحصیل، خدمات بهداشتی، حمل و نقل و دادگستری غیر قانونی اعلام می کند. |
الحاق: ۲۳ اکتبر ۲۰۰۹ (مشروط) |
| پروتکل اختیاریکنوانسیون حقوق افراد با ناتوانی جسمی (دسامبر ۲۰۰۶) | این پروتکل اختیاری کنوانسیون به افراد اجازه می‌دهد پس از به‌کار‌گیری تمام گزینه‌های ملی جهت رسیدگی به نقض حقوقشان، برای دریافت مساعدت به کمیته مراجعه کنند. | عدم تعهد |
| کنوانسیون بین المللی حفاظت از تمام افراد در برابر ناپدید شدن اجباری (دسامبر ۲۰۰۶) | این کنوانسیون فرایند ناپدید‌شدن اجباری را منع کرده و از کشورهای عضو می‌خواهد تا آن را در قوانین ملی خود جرم اعلام کنند. این کنوانسیون همچنین حق قربانیان و خانواده‌های آن‌ها را برای اطلاع از وضعیت و سرنوشت ناپدید‌شدگان و ادعای خسارت به رسمیت می‌شناسد. | عدم تعهد |
| پروتکل اختیاری میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (دسامبر ۲۰۰۸) | این پروتکل اختیاری ابزاری را در اختیار کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قرار می‌دهد تا شکایات افراد و گروه‌ها را در‌خصوص پایمال شدن حقوق خود بررسی کند. برای این که شکایات قابل قبول باشند، باید تمام ابزارهای داخلی مورد استفاده قرار گرفته باشند. شکایات بی‌نام و شکایات مربوط به رخدادهایی که پیش از پیوستن کشور مورد نظر به پروتکل اختیاری اتفاق افتاده‌اند قابل قبول نیستند. | عدم تعهد |