انواع بودجه

پیش از آغاز طرح پایش بودجه باید درک روشنی از این موارد پیدا کنید: انواع بودجه دولتی، منابع تامین هر کدام از این بودجه‌ها، خدمات یا هزینه‌هایی که تحت پوشش بودجه قرار می‌گیرند، و این‌که اختیار بودجه دست کیست.

برای مثال بررسی این موارد در بودجه ملی با بودجه محلی فرق دارد. برای مطالعه بیشتر به پیش‌درآمدی بر پایش بودجه در ایران مراجعه کنید. دسترسی عمومی به اسناد بودجه نیز ممکن است‌ بسته به نوع آن متفاوت باشد. به طور کلی گروه‌هایی که در سطح محلی بودجه را پایش می‌کنند در دسترسی به اسناد رسمی موفق‌ترند. زیرا ماهیت بودجه در سطح محلی حساسیت کمتری دارد و راحت‌تر می‌توان با تصمیم‌گیران ارتباط برقرار کرد. میزان پذیرش یافته‌های گروه‌های محلی، حتی زمانی که از لحنی انتقادی استفاده می‌کنند، نیز بیش‌تر است. در ضمن احتمال بیشتری وجود دارد که مقامات محلی به طرح‌های ترویج بودجه علاقه نشان دهند.

بودجه در سطح ملی

بودجه کل کشور معمولاً هزینه‌های اداره دولت مرکزی را پوشش می‌دهد. این شامل هزینه وزارتخانه‌‌‌ها، هزینه‌های اجرائی دولت و پروژه‌های زیربنایی در سطح ملی می‌شود. منابع تامین مالی بودجه در سطح ملی، اغلب عبارتند از مالیات کشوری (صادرات/واردات، درآمد)، سرمایه‌گذاری خارجی (وام خارجی، آژانس کمک بین‌المللی، شرکت خصوصی)، درآمد حاصل از صنایع استخراجی (نفت، گاز، مواد معدنی) و یا شرکت دولتی.

در ایران این منابع عبارتند از درآمد ملی نفت، درآمد مالیاتی و درآمدهای دیگر نظیر فروش شرکت‌های دولتی.

بودجه در سطح محلی

بودجه محلی معمولاً هزینه‌های اداره دولت در سطوح پایین‌تر را پوشش می‌دهد. این بخش شامل هزینه‌های استانی، منطقه‌ای و روستایی است. بودجه هزینه‌های عملیات روزانه نگهداری پارک‌ها، مخارج مربوط به سازمان‌های مجموعه شهرداری نظیر شورای شهر، دفتر شهرداری و هم‌چنین خدمات اورژانس محلی و خدماتی مانند مدیریت زباله، حمل و نقل و اجرای پروژه‌های زیربنایی محله‌ها را دربر می‌گیرد.